Do istotnych dowodów dotyczących budowy twierdz w środowisku górskim zalicza się system fortyfikacji Przełęczy Jabłonkowskiej nazywanych Szańce jabłonkowskie. Był to szereg mniejszych fortyfikacji, które stopniowo budowano w południowo-wschodniej części Śląska na granicy z Królestwem Węgier i Królestwem Polski od XVI do początku XIX wieku. Obecnie znajduje się na terenie trzech państw – Czech, Słowacji i Polski, zwłaszcza w pobliżu Przełęczy Jabłonkowskiej (551 – 605 m n.p.m.).
Główną twierdzą tego systemu był Wielki Szaniec (Velká šance) w Mostach koło Jabłonkowa. Liczba tych fortyfikacji zmieniała się ze względu na istniejące zagrożenie wojenne na granicy, a w sumie stało tam około 21 fortyfikacji. Najstarszą udokumentowaną twierdzą jest Stary Szaniec w Świerczynowcu, który został wzniesiony w 1578 r.
W 1621 roku pojawia się pierwsza wzmianka o wybudowaniu twierdzy Wielki Szaniec w Mostach koło Jabłonkowa.
Głównymi powodami budowy tych fortyfikacji była istniejąca groźba wojny od południa, od Górnych Węgier (dzisiejsza Słowacja), skąd zagrażały ataki Imperium Osmańskiego i węgierskich powstańców. Mniej więcej od połowy XVIII wieku (1740 r.) Wielki Szaniec wręcz przeciwnie bronił wejścia na Węgry przed nowym wrogiem monarchii Habsburgów, którym było teraz Królestwo Prus. Wielki Szaniec i inne fortyfikacje broniły się od tego czasu przed atakami z przeciwnego, północnego kierunku.
Kolejnym, nie mniej ważnym powodem do obrony była ważna droga tutejsza, która prowadziła przez Przełęcz Jabłonkowską i umożliwiała oraz do dnia dzisiejszego umożliwia jedno z najkorzystniejszych przejść przez pasmo górskie Beskidów.
Głównymi powodami powstania i rozpowszechnienia Szańców jabłonkowskich było strategiczno-wojskowe i komunikacyjne znaczenie Przełęczy Jabłonkowskiej.
Obecnie zachowało się osiem reliktów twierdz, a do najlepiej zachowanych należy Wielki Szaniec.
